เรียนกับอาจารย์ที่เก่งที่สุด
อริสโตเติล เป็นชาวกรีก เกิดเมื่อ 384 ปีก่อนคริสต์ศักราชที่เมือง Stageira ในอาณาจักร Macedonia ทางตอนเหนือของกรีกโบราณ เขาเกิดในตระกูลที่ดี พ่อเป็นแพทย์ประจำพระองค์ของกษัตริย์ Amyntas II แห่ง Macedonia แต่พ่อแม่เสียชีวิตตั้งแต่เขายังเด็ก อริสโตเติลจึงอยู่ภายใต้การดูแลของผู้ปกครองซึ่งเป็นพี่เขยของเขาจนโต เมื่ออายุได้ 17 ปีอริสโตเติลเดินทางไปเรียนต่อที่กรุงเอเธนส์กับ Plato นักปราชญ์คนสำคัญในยุคนั้นผู้เป็นลูกศิษย์ของ Socrates อาจารย์และลูกศิษย์ 3 คนนี้คือ Socrates, Plato และอริสโตเติลได้รับการยกย่องว่าเป็นสามสุดยอดนักปราชญ์ของสมัยกรีกโบราณ อริสโตเติลอยู่ที่สถาบันการศึกษาของ Plato นานเกือบ 20 ปี
ด้วยความเก่งของอริสโตเติลเขาจึงกลายเป็นลูกศิษย์คนโปรดของ Plato อย่างรวดเร็ว อริสโตเติลซึมซับแนวคิดทางปรัชญาของ Plato ไว้อย่างเต็มเปี่ยม แต่ภายหลังเขาเริ่มมีแนวคิดของตัวเองที่แตกต่างจากผู้เป็นอาจารย์ ความขัดแย้งทางความคิดจึงก่อตัวขึ้น ภาพเขียนเลื่องชื่อ The School of Athens นอกจากได้แสดงฝีมือการเขียนภาพอันยอดเยี่ยมแล้ว Raphael ผู้เขียนภาพยังได้เสนอความแตกต่างในแนวคิดทางปรัญชาระหว่างอาจารย์และลูกศิษย์คู่นี้ผ่านทางภาษากายและองค์ประกอบอื่นให้ผู้ชมได้ตีความเหตุการณ์สำคัญแห่งประวัติศาสตร์นี้ด้วย ประกอบกับก่อนที่ Plato จะเสียชีวิตเมื่อ 348 ปีก่อนคริสต์ศักราชได้เกิดสงครามระหว่าง Macedonia และเอเธนส์ อริสโตเติลที่เป็นชาว Macedonia ไม่อยากอยู่ในกรุงเอเธนส์อีกต่อไปจึงเดินทางไปสร้างชื่อเสียงที่บ้านเกิด
อาจารย์ของกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่
กษัตริย์ Philip II แห่ง Macedonia เชิญอริสโตเติลให้มาเป็นอาจารย์สอน Alexander ลูกชายวัย 13 ปีที่ภายหลังเป็นจอมจักรพรรดิผู้ยิ่งใหญ่พระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช (Alexander the Great) ผู้พิชิตและครอบครองดินแดนเกือบครึ่งค่อนโลก ขณะเดียวกันเขายังได้สอนลูกหลานคนสำคัญในราชวงศ์อีกหลายคน เช่น Ptolemy และ Cassander ซึ่งต่อมาได้เป็นกษัตริย์ของอียิปต์และ Macedonia ตามลำดับ อริสโตเติลสอนวิชาปรัชญา ศีลธรรม ศาสนา ตรรกศาสตร์ และศิลปะให้กับบรรดาอนาคตกษัตริย์เหล่านี้ การที่ได้เป็นอาจารย์และลูกศิษย์กันทำให้อริสโตเติลและ Alexander ผูกพันกันมาก อริสโตเติลเป็นทั้งเพื่อนและอาจารย์ของ Alexander ส่วนอริสโตเติลรัก Alexander เหมือนเป็นลูกชาย
ปี 335 ก่อนคริสต์ศักราชหลังจาก Alexander ขึ้นครองราชย์สืบต่อจากราชบิดาและได้พิชิตเอเธนส์ราบคาบแล้ว อริสโตเติลได้กลับไปกรุงเอเธนส์และตั้งโรงเรียนของตัวเองโดยได้รับอนุญาตจาก Alexander ในชื่อ The Lyceum เขาใช้เวลาส่วนใหญ่ที่เหลือของชีวิตอยู่ที่โรงเรียนแห่งนี้ทำงานสอนหนังสือ ทำวิจัย และเขียนหนังสือ ส่วน Alexander ก็มีส่วนช่วยเหลือในงานอริสโตเติลอย่างมากโดยเขาจะเก็บตัวอย่างด้านชีววิทยาจากทั่วทุกส่วนของอาณาจักรกรีกและเอเชียไมเนอร์ (Asia Minor) ส่งกลับมาให้ผู้เป็นอาจารย์ทำการศึกษาวิจัย ปี 323 ก่อนคริสต์ศักราช Alexander สิ้นพระชนม์ ปีถัดมาอริสโตเติลจึงย้ายออกจากกรุงเอเธนส์ไปอยู่บนเกาะ Euboea กับครอบครัวของแม่และเสียชีวิตที่นั่นในปีเดียวกัน
พหูสูติตัวจริงคนแรกของโลก
อริสโตเติลเป็นหนึ่งในไม่กี่คนในประวัติศาสตร์ที่ได้ศึกษาแทบทุกสาขาวิชาที่มีในช่วงเวลาของเขา ในสาขาวิทยาศาสตร์อริสโตเติลได้ศึกษากายวิภาคศาสตร์, ดาราศาสตร์, วิทยาเอ็มบริโอ, ภูมิศาสตร์, ธรณีวิทยา, อุตุนิยมวิทยา, ฟิสิกส์ และสัตววิทยา ในด้านปรัชญาอริสโตเติลเขียนเกี่ยวกับสุนทรียศาสตร์, เศรษฐศาสตร์,จริยศาสตร์, การปกครอง, อภิปรัชญา, การเมือง, จิตวิทยา, วาทศิลป์ และเทววิทยา เขายังสนใจเกี่ยวกับศึกษาศาสตร์, ประเพณีต่างถิ่น, วรรณกรรม และกวีนิพนธ์ ผลงานของเขาเมื่อรวบรวมเข้าด้วยกันแล้วสามารถเป็นสารานุกรมของความรู้สมัยกรีกได้เกือบครบถ้วน
ผลงานสำคัญของอริสโตเติลคือปรัชญา สิ่งที่โดดเด่นในปรัชญาของอริสโตเติลคือแนวคิดเชิงตรรกะที่เป็นระบบของเขาซึ่งมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อให้เกิดกระบวนการที่เป็นสากลในการให้เหตุผลที่จะช่วยให้มนุษย์สามารถเรียนรู้ทุกสิ่งที่เป็นไปได้เกี่ยวกับความเป็นจริง อริสโตเติลได้ชื่อว่าเป็นคนแรกๆที่ศึกษาและนำตรรกบัญญัติ (Formal Logic) มาใช้ในทางปรัชญา แนวคิดในเรื่องนี้ของเขามีบทบาทสำคัญต่อความก้าวหน้าในตรรกศาสตร์เชิงคณิตศาสตร์ (Mathematical Logic) ในเวลาต่อมา หนังสือของอริสโตเติลเกี่ยวกับตรรกะ 6 เล่มที่เรียกว่า Organon ถือเป็นเครื่องมือสำคัญในการเรียนรู้ตรรกวิทยา
ปรัชญาและคำสอนของอริสโตเติลครอบคลุมกว้างขวางในหลายสาขาวิชา ที่น่าสนใจยิ่งได้แก่ปรัชญาเชิงปฏิบัติ (Practical Philosophy) ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญต่อการดำรงชีวิตของผู้คนในสังคมอันประกอบด้วยจริยธรรม การเมือง เศรษฐกิจ วาทศาสตร์และกวีนิพนธ์ เรียกได้ว่าอริสโตเติลมีส่วนเติมเต็มความรู้ของมนุษย์ในเกือบทุกสาขาเท่าที่มีอยู่ในตอนนั้นและยังเป็นผู้ริเริ่มความรู้ใหม่เพิ่มเติมในอีกมากมายหลายสาขา
บิดาแห่งวิชาชีววิทยา
ในด้านปรัชญาธรรมชาติอริสโตเติลก็มีผลงานเป็นจำนวนมากครอบคลุมวิชาฟิสิกส์ ดาราศาสตร์ ธรณีวิทยา และจิตวิทยา แต่ผลงานที่โดดเด่นเป็นพิเศษและเป็นรากฐานให้กับวิทยาศาสตร์ในปัจจุบันคือชีววิทยา โดยเฉพาะอย่างยิ่งผลงานศึกษาวิจัยเกี่ยวกับชีวิตสัตว์
ช่วงก่อนที่อริสโตเติลจะไปเป็นอาจารย์ของ Alexander เขาได้เดินทางไปที่เมือง Assus ในเอเชียไมเนอร์ที่มี Hermias อดีตนักศึกษาคนหนึ่งของสถาบันเป็นผู้ปกครอง ต่อมาทั้งคู่กลายเป็นเพื่อนสนิทกันและอริสโตเติลยังได้แต่งงานกับ Pythias ลูกสาวบุญธรรมของ Hermias ด้วย อริสโตเติลได้ไปอาศัยอยู่บนเกาะ Lesbos ที่เป็นเกาะใหญ่มีชายฝั่งยาว 320 กม. เป็นเวลานาน บนเกาะแห่งนี้เขาได้ศึกษาวิจัยทั้งเรื่องพฤกษศาสตร์และสัตววิทยา อริสโตเติลอาจเป็นคนแรกๆที่ทำการผ่าสัตว์เพื่อศึกษาสรีระและระบบอวัยวะภายในของสัตว์
อริสโตเติลได้จัดระบบจำแนกประเภทสัตว์เป็นสกุลและชนิดมากกว่า 500 ชนิด แบ่งสัตว์ออกเป็น 2 พวกใหญ่คือพวกมีกระดูกสันหลัง (Vertebrates) ซึ่งมีเลือดสีแดง และพวกไม่มีกระดูกสันหลัง (Invertebrates) ซึ่งไม่มีเลือดหรือเลือดสีอื่น เขาจัดทำข้อมูลเกี่ยวกับโครงสร้างของอวัยวะ อาหาร ที่อยู่อาศัย และระบบการสืบพันธุ์ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม สัตว์เลื้อยคลาน ปลา และแมลงไว้จำนวนมาก อริสโตเติลมีผลงานพฤกษศาสตร์ไม่น้อยเช่นกันแต่งานส่วนใหญ่ของเขาหายสาบสูญไป ด้วยผลงานการศึกษาวิจัยมากมายอย่างเป็นระบบคนแรกของโลกทำให้เขาได้รับการยกย่องเป็นบิดาแห่งชีววิทยา
ผลงานเขียนหนังสือเป็นพันเล่ม
ผลงานที่น่าอัศจรรย์อีกอย่างหนึ่งของอริสโตเติลคือการเขียนหนังสือ เขาเขียนหนังสือเกี่ยวกับความรู้ในสาขาวิชาต่างๆไว้อย่างมากมายเป็น 1,000 เล่ม โดยเฉพาะอย่างยิ่งช่วง 12 ปีที่เขาสอนอยู่ที่ The Lyceum ในกรุงเอเธนส์นั้นเขาได้สร้างห้องสมุดขึ้นภายในโรงเรียนซึ่งมีส่วนช่วยให้เขาผลิตหนังสือที่เขียนบนกระดาษปาปิรุสได้หลายร้อยเล่ม ห้องสมุดแห่งนั้นเป็นที่เก็บหนังสือและบันทึกต่างๆเป็นจำนวนมาก ถือเป็นห้องสมุดขนาดใหญ่แห่งแรกของโลก หนังสือของอริสโตเติลแบ่งเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มแรกเป็นหนังสือที่เขียนขึ้นเพื่อเผยแพร่ต่อสาธารณะ อีกกลุ่มหนึ่งเป็นหนังสือที่ใช้สำหรับการสอนใน The Lyceum หนังสือกลุ่มแรกส่วนใหญ่หายสาบสูญไป หนังสือที่เหลือรอดมาได้ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มหลัง
ภายหลังหนังสือของอริสโตเติลถูกนำไปที่กรุงโรมถูกใช้งานและเผยแพร่ต่อที่นั่น แต่สิ่งที่ชาวตะวันตกไม่ทราบก็คือข้อมูลส่วนใหญ่ที่เรารู้เกี่ยวกับอริสโตเติลถูกส่งผ่านโดยนักวิชาการและนักปรัชญาชาวมุสลิมที่เก็บรักษาบันทึกของเขาไว้เป็นอย่างดีเมื่ออารยธรรมกรีกโบราณล่มสลาย โดยเก็บรักษาไว้ในสถานที่ต่างๆ เช่น เปอร์เซีย อียิปต์ และอินเดีย ด้วยความศรัทธาที่มีต่อคำสอนและผลงานที่ยอดเยี่ยมของอริสโตเติลงานเขียนของเขาจึงถูกส่งผ่านไปยังนักวิชาการร่วมสมัยทั่วทวีปยุโรปและเอเชีย และนั่นก็เป็นเหตุผลที่ทำให้ปรัชญาของอริสโตเติลมีอิทธิพลอย่างมากต่อทั้งศาสนาคริสต์และอิสลาม
ผู้ทรงอิทธิพลต่อผู้คนกว่าพันปี
ปรัชญาและคำสอนของอริสโตเติลได้หยั่งรากฝังลึกลงในจิตใจของผู้คนส่วนใหญ่อย่างยาวนานผ่านยุคกรีกโบราณ ยุคโรมัน ยุคกลาง นานกว่า 1,500 ปี จนถึงยุควิทยาศาสตร์สมัยใหม่ที่เริ่มโดยกาลิเลโอความเชื่อบางอย่างจึงเริ่มสั่นคลอน แต่กว่าที่กาลิเลโอจะสามารถพิสูจน์ความจริงว่าวัตถุที่มีน้ำหนักต่างกันถูกปล่อยพร้อมกันจากที่สูงระดับเดียวกันจะตกถึงพื้นพร้อมกัน และโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ที่เป็นศูนย์กลางของระบบสุริยะซึ่งขัดแย้งกับคำสอนของอริสโตเติลนั้น เขาต้องเผชิญกับการต่อต้านจากคนที่ศรัทธาและเชื่อมั่นในคำสอนของอริสโตเติลจนเกือบจะถูกประหารชีวิต นั่นแสดงถึงอิทธิพลอันแข็งแกร่งของปรัชญาและคำสอนของอริสโตเติลต่อผู้คนยาวนานนับพันปี
อริสโตเติลเป็นผู้รอบรู้และเจนจบในทุกศาสตร์ เป็นพหูสูติตัวจริงคนแรกของโลก มีนักปราชญ์ยุคหลังพูดถึงเขาว่า “มันน่าสงสัยว่าจะมีมนุษย์คนใดที่เรียนรู้ได้มากเท่าที่อริสโตเติลเคยทำหรือไม่” สะท้อนถึงผลงานและความสำเร็จอันนับไม่ถ้วนของเขา นักวิทยาศาสตร์และนักปรัชญาทุกคนในยุคต่อมาล้วนเป็นหนี้ในสิ่งที่เขาได้ทำไว้โดยเฉพาะอย่างยิ่งการคิดค้นตรรกบัญญัติและการริเริ่มศึกษาวิจัยในเรื่องสัตววิทยา อริสโตเติลเป็นนักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ เป็นคนแรกที่เป็นนักวิทยาศาสตร์อย่างแท้จริง เป็นบิดาแห่งวิทยาศาสตร์และบิดาแห่งชีววิทยา เขาคือมหาบุรุษผู้ทรงอิทธิพลต่อความคิดของผู้คนมากที่สุดในประวัติศาสตร์
ข้อมูลและภาพจาก wikipedia, biography, britannica