ความพิเศษของ Rosetta Stone คือมันถูกจารึกข้อความเรื่องเดียวกันเป็น 3 ภาษาได้แก่ภาษาอียิปต์โบราณสองแบบคือไฮเออโรกลีฟกับดีมอติก ภาษาที่สามคือภาษากรีกโบราณ ไฮเออโรกลีฟเป็นอักษรภาพที่ถูกใช้เขียนในกระดาษปาปิรุส บนฝาผนัง และบนวัตถุโบราณของชาวอียิปต์ ภาษานี้ถูกเลิกใช้ไปตั้งแต่ศตวรรษที่ 4 ผ่านกาลเวลานับพันปีจนไม่มีใครเข้าใจหรือแปลความหมายในอักษรภาพไฮเออโรกลีฟได้ซึ่งนั่นทำให้เรื่องราวของอียิปต์โบราณที่ส่วนใหญ่ถูกบันทึกด้วยภาษานี้กลายเป็นปริศนามาอย่างยาวนาน
แต่เนื่องจาก Rosetta Stone ได้จารึกเป็นภาษากรีกโบราณไว้ด้วยซึ่งแม้ว่ามันจะเป็นภาษาที่ตายไปแล้วเช่นกันแต่ว่ายังคงมีการศึกษาภาษากรีกโบราณอยู่ในสถาบันการศึกษาชั้นนำของยุโรปมาโดยตลอด เมื่อมีผู้สังเกตพบว่าข้อความทั้งสามภาษาเป็นเรื่องเดียวกันจึงมีการศึกษาภาษาไฮเออโรกลีฟที่จารึกไว้ใน Rosetta Stone โดยเทียบเคียงกับภาษากรีกโบราณจนในที่สุดสามารถเข้าใจภาษาไฮเออโรกลีฟ นำไปสู่การไขปริศนาเรื่องราวของอียิปต์โบราณได้ Rosetta Stone จึงมีความสำคัญต่อการศึกษาเรื่องอียิปต์โบราณอย่างมาก
ข้อความในจารึกบน Rosetta Stone ได้บรรยายเหตุการณ์ที่กองทัพของกษัตริย์ Ptolemy V ผู้ปกครองอียิปต์เมื่อ 196 ปีก่อนคริสตกาลมีชัยชนะเหนือฝ่ายกบฏที่ก่อการประท้วงกันอย่างกว้างขวาง หลังเหตุการณ์ Ptolemy V ได้สวมมงกุฎเป็นฟาโรห์ในเมือง Memphis ศิลาจารึก Rosetta Stone คืออนุสรณ์ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองชัยชนะ แต่เนื่องจากในตอนนั้นมีประชาชนหลายกลุ่มอาศัยอยู่ในอียิปต์รวมทั้งชาวกรีกด้วย จึงมีการจารึกข้อความเดียวกันเป็น 3 ภาษาเพื่อให้คนทุกกลุ่มทุกชนชั้นเข้าใจนั่นเอง
ทีมนักโบราณคดีประกาศว่าได้ค้นพบกระดูกเก่าแก่ที่เมืองโบราณ Thmouis ซึ่งปัจจุบันฝังอยู่ใต้กองดินและซากสลักหักพังในบริเวณที่เรียกว่า Tell Timai ซึ่งอยู่ในพื้นที่สามเหลี่ยมปากแม่น้ำไนล์ห่างจากชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียนราว 63 กิโลเมตร Robert Littman นักโบราณคดีจากมหาวิทยาลัยฮาวายและหัวหน้าทีมค้นพบบอกว่าเป็นไปได้สูงมากที่นักรบซึ่งพวกเขาขุดพบคือผู้เสียชีวิตจากการประท้วงของชาวอียิปต์โบราณ
โครงกระดูกของนักรบโบราณถูกขุดขึ้นมาเมื่อปี 2011 ในสภาพถูกทิ้งไว้บนพื้นปิดทับด้วยสิ่งสกปรกโดยไม่มีร่องรอยของการฝังศพ Littman บอกว่าผู้ชายคนนี้มีแขนบาดเจ็บที่ทั้งได้รับและไม่ได้รับการรักษา รวมทั้งกระดูกที่แตกหักอื่นๆ ซึ่งพวกเขาเชื่อว่าเกิดขึ้นระหว่างการต่อสู้หลายครั้งโดยเฉพาะที่ช่วงที่เขาใกล้เสียชีวิต
ใกล้ๆกับกองกระดูกพวกเขาพบหัวลูกศรเผาไฟและก้อนหินขนาดเท่าฝ่ามือที่ควรจะเป็นกระสุนของเครื่องยิงแบบหนังสติ๊ก แต่หลักฐานที่เชื่อมโยงนักรบผู้นี้เข้ากับศิลาจารึก Rosetta Stone คือทีมงานได้ค้นพบเหรียญซึ่งอยู่บริเวณเหนือกองกระดูกเล็กน้อย เหรียญพวกนี้มีอายุระหว่าง 180 – 170 ปีก่อนคริสตกาลซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ใกล้เคียงกับการเกิดการกบฏในประวัติศาสตร์อย่างมาก นอกจากนี้ยังค้นพบเหรียญที่บริเวณใต้กองกระดูกลงไปไม่มากมีอายุ 205 ปีก่อนคริสตกาลหรือก่อนหน้านั้นซึ่งยิ่งทำให้มั่นใจว่ากระดูกนักรบนี้เป็นของบุคคลที่อยู่ในเหตุการณ์ก่อกบฏพอดี เพียงแต่ยังไม่ชัดเจนว่าชาวเมือง Thmouis เข้าข้างฝ่ายกบฏหรือฝ่ายฟาโรห์กันแน่
ข้อมูลและภาพจาก ancient-origins.net, sciencenews.org